Γιατί ὁ σαρκικὸς ἔρωτας, τὸ σέξ, παίζει τέτοιο σπουδαῖο ρόλο στὴ ζωὴ μέσα στὸν Κόσμο;
Γιατί λαμβάνει τέτοια σημασία στὴ ζωή σας;
Ξέρετε πὼς ὑπάρχει ὁλόκληρη φιλοσοφία στὴν Ἰνδία, ἡ Ταντρική, ποὺ ἐνθαρρύνει τοὺς ἀνθρώπους νὰ κάνουν σέξ -μές ἀπ’ αὐτό, φτάνει κάποιος στὴ Νιρβάνα… Δέ θὰ ὑπεισέλθω σ’ ὅλες τίς «τρομακτικές» λεπτομέρειες… Ὅλα γίνονται, γιὰ νὰ φτάσουμε πέρα· καὶ ποτέ δὲ φτάνουμε..
Τὸ σὲξ ἀντιμετωπιζόταν ὡς ταμπού:
Σσς! Γιὰ τ’ ὄνομα τοῦ Θεοῦ, μή μιλᾶς γιὰ τέτοια!
Τώρα, ὅμως… (Χειρονομία.)
Θυμᾶμαι νἄχω ἀκούσει στὴν τηλεόραση:
Σὲξ κάθε ὥρα καὶ στιγμή!
Σὲξ παντοῦ, σ’ ὅλα τὰ μέρη!
Ἀλλά… πρόσεχε… τί τρῶς!
Γιατί τὸ σὲξ ἔχει γίνει τόσο σημαντικὸ στὴ ζωή μας; Ὅλες οἱ διαφημίσεις μὲ γυμνὲς κ’ ἡμίγυμνες γυναῖκες; Κ.ο.κ., κ.ο.κ…
Γιατί στὴ σύλληψη τῆς κοινωνίας — ὄχι μόνο τώρα, μὰ πάντοτε — ἔχει τόσο βαθειά ριζώσει τὸ σέξ, ὡς κάτι ἐξόχως σημαντικό; Ξέχωρα ἀπ’ τὴν ἀναπαραγωγικὴ διαδικασία -δέν ἀναφέρομαι σ’ αὐτό!
Κατὰ πᾶσαν πιθανότητα, πρόκειται γιὰ τὴ μεγαλύτερη ἀπόλαυση ποὺ μπορεῖ νὰ γευθῇ ἕν’ ἀνθρώπινο ὄν… Κι ἀπαιτῶντας τούτην τὴν ἀπόλαυση, παρουσιάζονται ὅλων τῶν εἰδῶν οἱ ἐμπλοκές! Τόμοι ἐπὶ τόμων γιὰ τὶς ἐμπλοκές, τὶς ἐξηγήσεις, τὴν ψυχολογία κ.ο.κ., κ.ο.κ… Μὰ δέν καταπιάνονται μὲ τὴν ἐρώτηση:
«Γιατί τ’ ἀνθρώπινα ὄντα κατέστησαν τὸ σὲξ κολοσσιαῖα σημαντικὸ μές στὴ ζωή τους;»
Γιατί;
Ἴσως, μπορεῖτε νὰ δώσετε ἀπάντηση καλύτερα ἀπὸ μένα…
Ἂς ἀναλογιστοῦμε, ὅμως… Δέ σᾶς ἐνημερώνω -ἐσεῖς… ξέρετε καλύτερα: Ἐδῶ ἐξετάζουμε, παρατηροῦμε, ρωτᾶμε… Στὴν ἀπόλαυση αὐτή — τὴ μέγιστη καθὼς εἴπαμε –, ἐνυπάρχει ἐλευθερία. Ἡ ζωή μας βρίσκεται σὲ περιδίνιση· βρισκόμαστε σὲ συνεχῆ ἀγῶνα! Καὶ τίποτα πρωτότυπο, τίποτα δημιουργικό!
Ὁ ζωγράφος, ὁ ἀρχιτέκτων, ὁ ξυλογλύπτης, λένε, εἶναι δημιουργικοί… Ἡ γυναῖκα ποὺ ζυμώνει στὴν κουζίνα, ποὺ ψήνει τὸ ψωμί. Τὸ σὲξ εἶν’ ἐπίσης δημιουργία -ἔτσι λένε… Μὰ τί ΄ν΄ ἡ δημιουργία;.. Οἱ μουσικοί: ὁ Μπέτοβεν, ὀ Μότσαρτ, ὀ Μπάχ, οἱ Ἰνδοὶ τραγουδιστὲς μὲ τὴν ἀφοσίωσή τους..- λένε πὼς τοῦτα εἶναι δημιουργία. Τὸ ἀποδεχόμαστε. Ἀποδεχόμαστε τὸν Πικάσσο ὡς μεγάλο ζωγράφο, μεγάλο δημιουργό -βάζοντας μιὰ μύτη σὲ τρία πρόσωπα ἢ ὁ,τιδήποτε τέλοσπάντων… Δέν ἀρνοῦμαι τὸ μέγεθος, ἁπλᾶ καταδεικνύω κάποια ζητήματα. Αὐτό, λέγεται δημιουργία.
Ἀλλά, σὰν ἀναστοχάζεσαι, ἐξετάζῃς, ρωτᾶς, διαφωνῇς,.. εἶν’ αὐτὰ δημιουργία ὄντως;.. Ἤ, μήπως, πρόκειται γιὰ κάτι ὅλως ἄλλο;! Βλέπουμε τὴν ἔκφραση τῆς δημιουργίας σ’ ἕνα πίνακα, ἕνα ποίημα, ἕνα πεζογράφημα, ἕν’ ἄγαλμα, στὴ μουσική. Ἀναγνωρίζουμε τὸ ἐκπεφρασμένο -ἀνάλογα μὲ τὸ τάλαντο, τὴν ἱκανότητα τοῦ μάστορα: Μπορεῖ νἆναι μεγάλη -μπορεῖ νἆναι μικρή… Τὰ δεχόμαστε ὅλ’ αὐτὰ ἐμεῖς — τ’ ἀνθρώπινα ὄντα –, γιατὶ μᾶς φέρνουνε χρῆμα, φήμη, δόξα, θέση στὴν κοινωνία.
Στεκόμαστε στὴν ἴδιαν αἴθουσα μὲ τὸ μεγάλο καλλιτέχνη!..
Ρωτάω: Εἶν’ αὐτό δημιουργία; Μπορεῖ νὰ ὑπάρξῃ τέτοια — μὲ τὴ βαθύτερη ἔννοια –, ὅσο ὑφίσταται ἐγωτισμός, ὅσο ὑφίσταται πόθος γιὰ ἐπιτυχία καὶ χρῆμα καὶ τὴν ἀναγνώριση ὅλων αὐτῶν;..
Τότε, ὑπάρχει ἁπλᾶ προσφορὰ καὶ ζήτηση στὴν ἀγορά…
Μή,.. μή συμφωνῆτε ἔτσι εὔκολα μαζί μου… Ἐγὼ μονάχα καταδεικνύω κάποια ζητήματα. Δέ λέγω πὼς γνωρίζω τί ἐστὶ δημιουργία κ’ ἐσεῖς ὅτι δέν ξέρετε. Δέ λέγω αὐτό. Λέω μόνο ὅτι ποτέ μας δὲ θέτουμε αὐτὰ τὰ ἐρωτήματα!
Ὑπάρχει μιὰ κατάσταση δημιουργική..- μπορεῖτε νὰ τὸ ἀρνηθῆτε, μὰ αὐτὸ δέ σημαίνει κάτι γιὰ τὸ πρᾶγμα κι οὔτε μ’ ἀπασχολεῖ. Ἐκεῖ, ὅπου ἀποτραβιέται ἀκόμα κι ὁ ἥσκιος τοῦ ἐγωισμοῦ! Ἐκεῖ, ἡ πούρα δημιουργία: Δίχως χρεία ἔκφρασης! Δίχως χρεία πλήρωσης! Δίχως χρεία ἐκπλήρωσης κι αὐτοεκπλήρωσης! []
Καί, ἴσως, τὸ σὲξ ὐπολαμβάνεται ὡς πράξη δημιουργίας -ξέχωρ’ ἀπ’ τὴν τεκνοποίηση! Ἔχει γίνει τόσο σημαντικό, γιατὶ ὅλα γύρω μας εἶναι περιγεγραμμένα: ἡ ἐργασία· τὸ γραφεῖο· νὰ πηγαίνῃς σ’ αὐτὸ γιὰ πενήντα χρόνους· νὰ εἰσέρχεσαι στὴν ἐκκλησία γιὰ πενήντα χρόνους· ν’ ἀκολουθῇς ἕνα φιλόσοφο· κάποιο γκουρού… Ὅλ’ αὐτὰ μᾶς κλέπτουν τὴν ἐλευθερία -μᾶς τὴν ἀποστεροῦν! Καὶ δέν εἴμαστε ἐλεύθεροι ἀπ’ τὴ γνώση μας -πάντα μαζί μας -πάντα ἀπόκοντα τὸ παρελθόν… Ἴσως, στὸ σὲξ νὰ ὑπάρχῃ ἐλευθερία. Ὅμως, κι αὐτό… εἶναι περιγεγραμμένο! Ἔτσι, γιὰ μᾶς, ἡ ἐλευθερία εἶν’ ἀποστερημένη ἐξωτερικὰ κ α ί ἐσωτερικά… γενεὲς ἐπὶ γενεῶν, ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμός: Νὰ κάνουμε τὄνα -νὰ κάνουμε τ’ ἄλλο! Κ’ ἡ ἀντίδραση: Θὰ κάνω ὄ,τι γουστάρω κι ἀγαπῶ! Ποὖν’ ἐπίσης περιωρισμένο, ἑδραιωμένο στὴν ἀπόλαυσή σας, τοὺς πόθους, τὴν ἱκανότητά σας κ.ο.κ., κ.ο.κ…
Ἐνῷ, ἐξωτερικὰ κ’ ἐσωτερικά — ἰδίως ἐσωτερικά –, δέν ὐπάρχῃ ἐλευθερία, μᾶς ἀπομένει μονάχα μιὰ πηγὴ ποὺ λέγεται: σέξ –ἔρωτας σαρκικός. Γιατί τοῦ δίδουμε τόση σημασία;..
Δίνετε σημασία, ἐξίσου μεγάλη, στὸν ἀγῶνα νάστε λεύτεροι ἀπ’ τὸ φόβο; Ὄχι. Ἴδια ἐνέργεια, ζωτικότητα, σκέψη νὰ τερματίσετε τὸν πόνο; Ὄχι. Γιατί δέν τὸ κάνετε; Γιατί μονάχ’ αὐτό;
Γιατὶ εἶναι τὸ εὐκολώτερο ποὺ μποροῦμε νἄχουμε!..
Τ’ ἄλλα ἀπαιτοῦν ὁλάκερη τὴν ἐνέργεια, ποὺ μπορεῖ νὰ ξεπροβάλῃ, σὰν εἶστε ἤδη λεύτεροι. Ὁπότε, καὶ φυσικώτατα, τ’ ἀνθρώπινα ὄντα, σ’ ὅλον τὸν κόσμο, ἔχουν δώσει τεράστια σημασία σ’ αὐτὸ μές στὴ ζωή τους. Καί, ὅταν δίδῃς σὲ κάτι, ποὖναι μέρος τῆς ζωῆς, τόσο μεγάλη σημασία, τότε,.. τότε,.. αὐτοκαταστρέφεσαι! Ἠ ζωὴ εἶναι ὅλον, δέν εἰν’ τὰ ἐπιμέρους.
Ἂν δίδῃς, ὅμως, σημασία σὲ κάθετί, τότε τὸ συγκεκρίμενο γίνεται λίγο-πολὺ ἀσημαντώτερο.
Οἱ μοναχοὶ κι ὄλοι αὐτοὶ ἔχουν ἀπαρνηθῆ τὰ πάντα κ’ ἔχουν συγκεντρώσει ὀλάκερη τὴν ἐνέργειά τους — ἢ ἔτσι τέλοσπάντων νομίζουν — στὸ θεό. Ὅμως, μέσα τους βράζει τὸ πρᾶμα -δέν μπορεῖς νὰ καταπιέσῃς τὴ Φύση!
Ἀλλά, σὰ δίδῃς σ’ αὐτὸ ὅλη τὴ σημασία τοῦ Κόσμου, διαφθείρεσαι.
[Ἡ ὁμιλία ἀναγνώστηκε τὴν Τετάρτη 21 Μαρτίου 2018, ὡς πυρηνικὸ δραματουργικὸ ὑλικό, στὴν παρουσίαση τοῦ δράματος Δὸν Ζουὰν τοῦ O. V. de L. Milosz (Διορθώσεις, Ἀθήνα, 2018), στὸ θέατρο ΜΠΙΠ.]
