Σὲ μιὰ ἀπ’ τὶς τελευταῖες σκηνὲς τοῦ Βίου τοῦ Γαλιλέι τοῦ Μπέρτολτ Μπρέχτ, ὁ ἐπιστήμονας καθυστερεῖ νὰ ἐπιστρέψῃ ἀπ’ τὴν Ἱερὰ Ἐξέταση ὅπου τὸν ἔχουν καλέσει λόγῳ τῆς πίστης του στὸν κοπερνίκειο ἡλιοκεντρισμὸ καὶ τοῦ ἀντισχολαστικισμοῦ του· οἱ συνεργάτες καὶ μαθητές του περιμένουν ἐναγωνίως. Ὁ δημόσιος κήρυκας δὲν ἔχει ἀνακοινώσει ἀκόμα τίποτα… Οἱ δικοί του ὑποθέτουν πὼς δέν ἐνέδωσε στὶς πιέσεις τῆς λογοκρισίας κι ἀγκαλιάζονται χαρούμενοι. Κάποια στιγμὴ ἀκούγετ’ ἡ καμπάνα κι ἀνακοινώνεται πὼς ὁ ΓΑΛΙΛΕΙ τὰ πῆρε ὅλα πίσω: Ὁ Ἥλιος γυρίζει γύρω ἀπ’ τὴ Γῆ, λέει τώρα… Μπρὸς στὴν ἀπειλὴ τῶν βασανιστηρίων, λησμόνησε τὸ ἐπιστημονικό του «καθῆκον»…
Ἡ δυνατὴ κραυγὴ τοῦ ἀγαπημένου μαθητῆ, σκίζει τὴ σιωπή:
Δυστυχισμένη ἡ χώρα ποὺ δέν ἔχει ἥρωες!
Ὅταν μπαίνῃ μέσα ὁ δάσκαλος ἡμίτυφλος κ’ ἐξουθενωμένος, ἀποφαίνεται:
Δυστυχισμένη ἡ χώρα ποὺ χ ρ ε ι ά ζ ε τ α ι ἥρωες!
Ἡ σκηνὴ τελειώνει καὶ προβάλλεται στὴν αὐλαία τὸ ἑξῆς ἀπόσπασμα ἀπ’ τὶς γαλιλαϊκὲς Συζητήσεις καὶ ἀποδείξεις σχετικὰ μὲ δύο νέες ἐπιστῆμες: τῆς Μηχανικῆς καὶ τῆς Τοπικῆς Κίνησης:
Δέν εἶναι σαφὲς πὼς ἕν’ ἄλογο, ποὺ πέφτει ἀπὸ τρεῖς πύχεις ὕψος, θὰ σπάσῃ τὰ πόδια του, ἐνῷ ἕνα σκυλὶ δὲ θὰ πάθῃ ζημιά;.. Ἐξίσου, μιὰ γάτα ἀπὸ ὕψος ὀκτὼ ἢ δέκα πύχεων, ἕνας τζίτζικας ἀπ’ τὴν κορφὴ ἑνὸς πύργου, κ’ ἕνα μυρμήγκι, ἀπ’ τὸ φεγγάρι;.. Κι ὅπως τὰ μικρὰ ζῷα εἶν’ ἀναλόγως ἰσχυρότερα κι ἀνθεκτικώτερα, ἔτσι καί τὰ μικρὰ φυτά: μιὰ βελανιδιὰ ὕψους διακοσίων πύχεων δέ θὰ μποροῦσε νὰ βαστάξῃ τὰ κλαδιά της σὲ πλήρη ἀναλογία ἐν συγκρίσει μὲ μιὰ μ ι κ ρ ὴ βελανιδιά· ἡ φύση δέ μπορεῖ νὰ φτειάξῃ ἕν’ ἄλογο μεγέθους δώδεκα ἀλόγων οὔτ’ ἕνα γίγαντα μὲ δεκαπλάσιο ὕψος, ἐκτὸς ἂν ἄλλαζε τὴν ἀναλογία ὅλων τῶν μελῶν κ’ ἰδίως τῶν ὀστῶν ποὺ πρέπει νὰ δυναμώσουν πολύ περσότερο ἀπ’ τὴν κλίμακα τοῦ ἀντίστοιχου μεγέθους… Ἡ συνηθισμένη ὑπόθεση πὼς οἱ μικρὲς κ’ οἱ μεγάλες μηχανὲς ταυτίζοντ’ ἐπακριβῶς, εἶναι προφανῶς ἐσφαλμένη.
Ὁ ἥρωας, ἔτσι τοὐλάχιστον ὅπως τὸν καταλαβαίνει ἡ παράδοση, ἀποτελεῖ μιὰν ἀντίφαση – τ’ ἀνθρώπινο κορμὶ δέν ἀντέχει μέσα του μιάν «ἡρωική» ψυχή.
Ὅμως, εἶναι βολικὸ νὰ κάνῃ τή «βρόμικη δουλειά» ἕνας κ’ οἱ ὑπόλοιποι νὰ θαυμάζουν ἀπὸ μακριὰ μ’ ἀσφάλεια. Ὁπότε, πολύ συχνά, ἕνα ἐκλογικὸ σῶμα βαφτίζει ἀκόμα καὶ τὸν πρῶτο τυχόντα «ἥρωα» κ’ ἡσυχάζει γιὰ κάμποσο διάστημα ἀπ’ τὶς δικιές του εὐθύνες περιμένοντας τόν «ἐκλεκτό» του νὰ πραγματοποιήσῃ τίς «κοσμοϊστορικές» του ὑποσχέσεις…
Προφανῶς, ἡ συχνότητα αὐτῆς τῆς πρακτικῆς, εἶν’ εὐθέως ἀνάλογη τῆς ἀδυναμίας γιὰ οὐσιαστικὴ πολιτικὴ ἔκφραση. Τὰ παραδείγματα πάμπολλα – εἰδικὰ σ’ αὐτὴ τὴ χῶρα:.. ἐκσυγχρονισμοί, ἐπανιδρύσεις, λεφτὰ ποὺ ὑπάρχουν, ἐπαναδιαπραγματεύσεις, ἀνασυγκροτήσεις καί, βεβαίως,.. ἀ ν ά π τ υ ξ η!
[Μτφ τῶν μπρεχτικῶν ἀποσπασμάτων ἀπό: Bertolt Brecht, Leben des Galilei, Drei Fassungen, Modelle, Anmerkungen, Spectaculum 65, Suhrkamp Verlag, 1998, σελ. 365.]