Τὴν παραμονὴ τῶν Χριστουγέννων τοῦ 2016, ὁ ἱστότοπος τῶν Διορθώσεων ἔλαβε ἕνα μήνυμα-ἐρώτημα τοῦ Παναγιώτη Νταβαρίνου γιὰ τὰ σημεῖα πώλησης τῆς Γραμματικῆς Τέχνης τοῦ Διονυσίου Θρᾳκός. Ὅταν διάβασα τ’ ὄνομα, ἀπάντησα καὶ ρώτησα κατόπιν σ’ ὑστερόγραφο: Στὸ Γυμνάσιο τῆς Γερμανικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν εἶχα καθηγητὴ στὴ Νεοελληνικὴ Γλῶσσα τὸν Παναγιώτη Νταβαρῖνο – εἶστε ὁ ἴδιος, ὑπάρχει συνωνυμία ἢ μήπως συγγένεια;.. Ἦ τ α ν ὁ ἴ δ ι ο ς κ’ ἔλαχε πρὶν ἀπὸ ἕνα μῆνα περίπου (Ἰούνιος 2017) νὰ συναντηθῶ κι ἀποκοντὰ μὲ τὸν ἀγαπητό μου δάσκαλο, ἕναν ἄνθρωπο ἐξαιρετικῆς παιδείας (διδάκτορα φιλόλογο, ἱστορικό, θεολόγο, γερμανομαθέστατο κ’ ἐπίτιμο σχολικὸ σύμβουλο), καθὼς καὶ σπάνιας εὐγένειας. Ὕστερ’ ἀπ’ τὴ συζήτηση, βρῆκα τὸ θάρρος νὰ τοῦ ἀποστείλω ἠλεκτρονικά, δυὸ βιβλία μου: τὴ Σπουδὴ στὴν Πάροδο τῶν Περσῶν τοῦ Αἰσχύλου καὶ τὴν ποιητικὴ συλλογὴ Διατονίες (κυκλοφοροῦν στὶς ἠλεκτρονικὲς ἐκδόσεις τῶν Διορθώσεων). Σήμερα (18/07/2017) ἔλαβα διπλῆ χαρά: Ἀνοίγοντας τὸν ὑπολογιστή, διάβασα στὴν ἠλεκτρονικὴ θυρίδα δυὸ κριτικές. Ἡ ὕπαρξη τούτων τῶν ἔργων ὀφείλεται στὴ συγκρότηση ποὺ μοῦ πρόσφερε αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος στὰ χρόνια τῆς ἐφηβείας. Καθότι ὁποιοσδήποτε περαιτέρω λόγος δέ θάταν σεβαστικὸς πρὸς τὸν κριτή μου, ἂς διαβασθῇ ὁ δικός του:
Σπουδὴ στὴν Πάροδο τῶν Περσῶν τοῦ Αἰσχύλου
Τὸ φιλολογικὸ ἔργο ὑπὸ τὸν τίτλο Σπουδή στην Πάροδο των Περσών του Αισχύλου τοῦ Θεοδόση Παπαδημητροπούλου μὲ τὴν ἐπιμέλεια τοῦ Κωνσταντίνου Μάστρακα ἀποτελεί ἀξιόλογη μαρτυρία ἐπιστημονικῆς καὶ θεατρικῆς γραφῆς στὴ δύστηνο ἐποχή μας. Ὁ δημιουργὸς τοῦ ἔργου εἶναι θεράπων τῶν Μαθηματικῶν καὶ τῆς Δραματικῆς Τέχνης, γνωστός στὸ νοῆμον ἀναγνωστικὸ κοινὸ ἀπὸ τὰ πολυποίκιλα καὶ πολυσχιδῆ δημοσιεύματά του. Τὸ ἔργο συνοδεύεται ἀπὸ ἀρχαῖες καλλιτεχνικὲς παραστάσεις. Στὸ ἐμπροσθόφυλλο ἀπεικονίζεται ἕνα γλυπτὸ Μήδου ἀπὸ τὴν Περσέπολη. Στὸ ἐσώφυλλο ἐκτίθεται ἡ παράσταση ἀπὸ τὸ Ἀγγεῖο τοῦ Δαρείου (Ἀπουλία, 340-20 π.Χ.). Στὴ μέση αὐτῆς τῆς παράστασης διακρίνεται ἕνας ἀγγελιαφόρος, κάτω ἡ ἐπιγραφὴ ΠΕΡΣΑΙ καὶ ἐπάνω ἡ Ἄτη/Ἀπάτη, ποὺ προσπαθεῖ νὰ ἐξαπατήσῃ τὴν Ἀσία. Στὸ ὀπισθόφυλλο τοῦ ἔργου ἀναπαριστάνονται τοξοβόλοι ἀπὸ διακοσμητικὸ διάζωμα τοῦ ἀνακτόρου τοῦ Δαρείου στὰ Σοῦσα.
Ὁ δημιουργὸς τοῦ ἔργου προτάσσει μία ἐπιτυχῆ γενικὴ εἰσαγωγή. Δημοσιεύει στὶς πρῶτες σελίδες τὴν ἐπιλεγμένη βιβλιογραφία του καὶ τὶς ἑπτὰ μεγάλες ἐκδόσεις τῶν ἔργων τοῦ Αἰσχύλου ἀπὸ τὸ 1852 ἕως τὸ 2009 (σελ. i-iv). Ἀκολούθως, οἱ Γενικὲς Σημειώσεις τοῦ συγγραφέα γιὰ τὴν ὀρθογραφία καὶ τὴ σειρὰ τῶν μεταφραζόμενων στίχων τοῦ μεγάλου τραγικοῦ ποιητῆ μὲ τήρηση τῶν ἀρχαίων ποιητικῶν μέτρων προσδίδουν φιλολογικὸ κῦρος στὸ ἔργο (σελ. v-vii). Ἐν συνεχείᾳ, ὁ δημιουργὸς θέτει στὸν ἀναγνώστη τὸ εἰσαγωγικὸ ἐρώτημα: Γιατί Αἰσχύλο σήμερα, στὸ ὁποῖο ἀπαντᾷ ὁ ἴδιος ἐμπεριστατωμένα μὲ δαψιλεῖς βιβλιογραφικὲς ἀναφορές: Ὁ ἀρχαῖος δημιουργὸς πεπαίδευκε ὅλες τὶς γενιὲς τῶν θεατρικῶν συγγραφέων καὶ σκηνοθετῶν, Ἑλλήνων καὶ ξένων, σχεδὸν ὁλόκληρη τὴν avant-garde τῆς διεθνοῦς Σκηνῆς. Νά γιατί καί σήμερα: Αἰσχύλο! (σελ. viii-xiii). Ὁ ἀγχίνους μαθητὴς τοῦ Αἰσχύλου καὶ φιλολογῶν συγγραφέας παραθέτει τὸν Αἰσχύλου βίον ἀπὸ τὸν Μεδίκειο κώδικα τοῦ δεύτερου μισοῦ τοῦ 10ου αἰώνα (σελ. xiv-xxii) καὶ τὸν Κατάλογο τῶν σωζομένων καὶ μή δραμάτων τοῦ Αἰσχύλου, ἐν συνόλῳ ὀγδόντα ὀκτώ (σελ. xxiii-xxiv). Ἕπεται ὁ λόγος τοῦ Θεμιστοκλῆ γιὰ τὴν περσικὴ ἀλαζονεία ἀπὸ τὸ πρωτότυπο κείμενο τῆς Ηροδότου Ιστορίης Η΄ 109, 3 καὶ σὲ δόκιμη μετάφραση τοῦ συγγραφέα (σελ. 1-4). Ἡ εἰσαγωγή τοῦ συγγραφέα στοὺς Πέρσες τοῦ Αἰσχύλου μὲ ἐκτενεῖς ἀναφορὲς καὶ στοχευμένα σχόλια εἶναι δεῖγμα βαθειᾶς κατανόησης τῆς δραματικῆς ποίησης (σελ. 5-9). Ἡ ἔκθεση τῆς ὑπόθεσης τοῦ δράματος, κατὰ τὸν συγγραφέα, ἀκολουθεῖ τὴν παράδοση τοῦ Γλαύκου ἀπὸ τὸ Ρήγιον (σελ. 10-15). Ἡ δόκιμη μετάφραση τῶν ἑκατὸν τριάντα ἑπτὰ στίχων τῆς Παρόδου τῶν Περσῶν ἀπὸ τὸν ἐλλόγιμο μαθηματικὸ καὶ δραστήριο ἠθοποιὸ Θεοδόση Παπαδημητρόπουλο καὶ τὰ ἐξειδικευμένα σχόλιά του εἶναι προμήνυμα ἀναγέννησης τῆς θεατρικῆς νεοελληνικῆς λογοτεχνίας καὶ μιᾶς νέας belle époque γιὰ τὰ νεοελληνικὰ γράμματα γενικώτερα (σελ. 16-28).
Ἐντυπωσιακός εἶναι καὶ ὁ Πίνακας τῶν ἐτύμων τῶν κύριων ὀνομάτων τῆς ἀρχαίας περσικῆς γλώσσας μὲ τὴν αἰσχύλεια ὀρθογραφία τους, ποὺ ἐκθέτει ὁ ρέκτης συγγραφέας ἐν εἴδει ἐπιλόγου (σελ. 29-30). Προστίθενται ὁ γεωγραφικὸς Χάρτης τῆς Περσικῆς Αὐτοκρατορίας τοῦ 500 περίπου π.Χ. καὶ ὁ Πίνακας Περιεχομένων τοῦ ἔργου (σελ. 31-3). Συνελόντι δ’ εἰπεῖν, ὁ μαθηματικὸς καὶ θεατρικὸς λειτουργὸς Θεοδόσης Παπαδημητρόπουλος μὲ τὸ κρινόμενο φιλολογικὸ ἔργο του ἀποκαλύπτεται ὡς ταλαντοῦχος θεατρικός συγγραφέας, ὑποσχόμενος πολλά στὴ σύγχρονη νεοελληνικὴ γραμματεία.
Ἀθήνα, 17 Ἰουλίου 2017
Παναγιώτης Νταβαρῖνος, Δρ. Φιλ.
Διατονίες
Ὁ Θεοδόσης Παπαδημητρόπουλος [] δημοσίευσε προσφάτως τὴ συλλογὴ ἑνενῆντα ποιημάτων του ὑπὸ τὸν τίτλο Διατονίες σὲ ἔκταση ἑκατὸν δεκαπέντε σελίδων. Εἶναι προφανές ὅτι ὁ τίτλος προδηλοῖ τὸ περιεχόμενο τῆς ποιητικῆς συλλογῆς, τὴ σημασία της γιὰ τοὺς ἀναγνῶστες καὶ τὴν ἀξία της γιὰ τὴ σύγχρονη νεοελληνικὴ ποίηση. Ἡ ἔκδοση τῆς ποιητικῆς συλλογῆς συνοδεύεται στὸ ἐμπροσθόφυλλο μὲ τὴν ἀπεικόνιση τῆς ἀρχῆς τῆς παρτιτούρας ἀπὸ τὸ μουσικοδραματικὸ ἔργο: Tristan und Isolde (1856-59) τοῦ Wilhelm Richard Wagner.
Πᾶς γὰρ ὁ βίος τοῦ ἀνθρώπου εὐρυθμίας τε καὶ εὐαρμοστίας δεῖται.
Πλάτωνος Πρωταγόρας 326b
Ἡ διατονία ὡς ἔννοια ταυτίζεται μὲ τὴν πυθαγόρεια ἔννοια τῆς παλιντόνου ἁρμονίας καὶ τὶς πλατωνικὲς ἔννοιες τῆς εὐρυθμίας καὶ τῆς εὐαρμοστίας τοῦ κόσμου τῶν ἰδεῶν. Ἡ ποιητικὴ συλλογὴ τοῦ Θεοδόση Παπαδημητροπούλου Διατονίες στοχεύει στὸν κόσμο τῆς σύγχρονης πραγματικότητας σκοποῦσα νὰ τὸν εἰσαγάγῃ στὸ Σύμπαν τῆς ἀριστοτελικῆς μεσότητας. Ὁ ποιητὴς συνθέτει τοὺς στίχους του δι’ ἐρανισμοῦ ἀπὴ τὴν προσφιλῆ του δραματικὴ ποίηση, στὴν ὁποία ἔχει ἐντρυφήσει ὡς λειτουργὸς τοῦ δράματος καὶ ἀπὸ τὰ παιδιόθεν θρησκευτικὰ βιώματά του. Στὸ ποίημά του Ποιητική, ἐρωτᾷ τὸν διδάσκαλο τῆς Ποιήσεως «τί ποιήσω, ἵνα λογοτεχνικὴν ἐπάρκειαν κτήσομαι;» καὶ θέτει ὁ ἴδιος ὡς διδάσκαλος τοὺς ἁπλοῦς ὅρους κτήσης τῆς ποιητικῆς ἐπάρκειας. Τὸ εἶδος τῆς ποίησης τοῦ Θεοδόση Παπαδημητροπούλου προσιδιάζει περισσότερο πρὸς τὴ φιλοσοφικὴ ποίηση, χωρίς ὁμοιοκαταληξίες καὶ μ’ ἐλεύθερο στίχο, ὁ ὁποῖος δέν ἀκολουθεῖ τὴν κανονικὴ μετρικὴ μορφὴ καὶ τὶς στιχουργικὲς δεσμεύσεις τῆς παραδοσιακῆς ποίησης.
Συνελόντι δ’ εἰπεῖν, ο [] Θ. Π. μὲ τὴν ποιητικὴ συλλογή του ἀποκαλύπτεται ὡς ταλαντοῦχος ποιητής, ὑποσχόμενος πολλά στὴ σύγχρονη νεοελληνικὴ ποίηση.
Ἀθήνα, 18 Ἰουλίου 2017
Παναγιώτης Νταβαρῖνος, Δρ. Φιλ.
Ἐπίτιμος Σχολικὸς Σύμβουλος Δ.Ε.
