῾Ηγεμόνες ἐδῶ κ’ ἐκεῖ
σὰν ἄστρ’ ἀνάβουν.
Στολίζουν τὸ μαῦρο
στὸν βαθύ οὐρανό.
Κάποιες στιγμὲς
σβήνουν καὶ πέφτουν.
῎Αναψε νέο ἀστέρι
κ’ ἔσβησε τὸ παλιό.
Μα ὅλο τὸ στερέωμα
ἡ πολιτεία τὸ καλύπτει.
Ἔχει πολλ’ ἄστρα κεντημένα
ποὺ λάμπουν πάνω της.
Μές στὴ μεγάλη πολιτεία
τὸ ν έ ο φῶς θὰ φανῇ.
Κάποιο ἀστέρι θὰ βρεθῇ ξανά
νὰ φωτίσῃ τὸ σκοτάδι τὸ βαθύ…
Οἱ πολιτεῖες δέ σβήνουν ἔτσι…
Δὲ σβήνει ὁ ο ὐ ρ α ν ό ς!
[Ἰντερμέδιο τῆς δημοκρατικῆς συνείδησης ἀπ’ τὸ θεατρικὸ μονόλογο Μακιαβέλλι, Διορθώσεις, Ἀθήνα, 2015, σελ. 158.]
Σὲ μιὰ παράσταση τοῦ: Σινιόρε Μακιαβέλλι,.. γελάστε! τῆς πρώτης μορφῆς τοῦ Μακιαβέλλι, θεατρώνισσα καὶ φιλόλογος στὶς σπουδές της, σὰν κατέβηκα ἀπ’ τὴ σκηνή, μοῦ ΄πε μ’ ἀπορία:
Μὰ ἐγὼ ἔχω διαβάσει πὼς ὁ Μακιαβέλλι ἦταν ἀπολυταρχικὸς κηρύττοντας τὸν καιροσκοπισμὸ καὶ τὸ δόλο στὸν ὑποψήφιο ἡγεμόνα… Ἐσὺ παρουσίασες ἕναν ἄνθρωπο ποὺ ἀγαπάει τὴν πατρίδα του καὶ μοχθεῖ γιὰ τὸ γενικώτερο καλό!
Σκέφτηκα μέσα μου: Νά ποὺ ἡ προπαγάνδα τῶν ἑκάστοτε ἰσχυρῶν, μὲ πρώτη τὴν παπικὴ ἕδρα, δουλεύει πέντ’ αἰῶνες μετά… Τί νὰ πῇς καὶ τί νὰ ἐξηγήσῃς;..
Ὁ Μακιαβέλλι ὑπῆρξε ὁ προπάτορας τοῦ πολιτικοῦ ρεαλισμοῦ, ὅμως, δὲν ἔπαψε ν’ ἀγαπάῃ ὑπέρμετρα τὴν πόλη του καὶ ν’ ἀποζητάῃ καὶ στὰ στερνά του θέση διπλωματικὴ γιὰ νὰ τὴν ὑπηρετήσῃ. Αὐτὸ δὲν προβάλλει τόσο ξεκάθαρα στὸν Ἡγεμόνα, ἀλλὰ στὸ κύριο ἔργο του, τὶς Διατριβὲς γιὰ τὰ δέκα πρῶτα βιβλία τῆς Ἱστορίας τοῦ Τίτου Λίβιου· ἐκεῖ, ξεδιπλώνεται λαμπρά ἡ βαθειὰ δημοκρατική του συνείδηση.
Μά, ὅταν τραγουδοῦσα τὸ Ἰντερμέδιο, καί σὰν τόγραφα, μιὰ εἰρωνεία μὲ διακατεῖχε: Ἀκόμα κι ὁ Μακιαβέλλι μὲ τὴν πολιτικὴ ὀξύνοια, τὴν εὐθυκρισία καὶ τὴ γνώση του..- ἀκόμα κι αὐτός, δὲν ἤθελε νὰ πιστέψῃ ὅ,τι ξεκάθαρα διαπίστωνε θεωρητικὰ κ’ ἐμπειρικά: Κάθετί ἀ ν θ ρ ώ π ι ν ο ἔχει ἀ δ ι έ ξ ο δ α..- πόσο μᾶλλον ἕνα πολίτευμα που, λόγῳ πολυπλοκότητας στὸ σχεδιασμὸ καὶ τὴν ἐφαρμογή του, παρουσιάζει δομικὲς ἀστάθειες καταπὼς λέγεται στὴ Θεωρία Δυναμικῶν Συστημάτων.
Ἡ ἀξία τῶν ἀνθρωπίνων κρίνεται ἀπ’ τὸ μέγεθος καὶ τὴ σοβαρότητα τῶν κατ’ ἀνάγκην συσχετισμένων ἀδιεξόδων. Ἀλλὰ μιά σκέψη πάντα μὲ ἠρεμεῖ: Ὅ,τι προσφέρεται ἐμπρός μου, δέν εἶν’ ἡ τελευταία λέξη, γιατὶ τέτοια ποτέ δὲ θὰ ὑπάρξῃ.
Ἔχουνε κ’ οἱ ἑπόμενες γενιὲς δικαίωμα στὴν ἀνακάλυψη -ὑποχρέωση νὰ ψηλαφήσουν τὰ ὁ λ ό δ ι κ ά τους ἀδιέξοδα.
