Στὶς Συνεπείας τῆς παλαιᾶς ἱστορίας, σὲ μιὰ παρεκβολὴ ἀπ’ τὴν κεντρικὴ ἀφήγηση, ὁ Βιζυηνὸς ἀναφέρει ἕναν «ἰδιαίτερο» τρόφιμο στὸ φρενοκομεῖο ἔξω ἀπ’ τὸ Γκέτινγκεν: Ὁ ἐντριβὴς περὶ τὰς Ἱερὰς γραφὰς κ’ εὐλεβέστατος Βόλκενχάαρ (=«συννεφομάλλης») εἶχε ἀναλάβει —ἀσθενὴς κι ὁ ἴδιος— τὸ κήρυγμα στὴν ἐκκλησία τῆς κλινικῆς. Ποτέ, ὅμως, δέν κατάφερνε νὰ τελειώσῃ τὸ κήρυγμα του λόγῳ τῶν πολλῶν κι ἀναιδῶν παρεμβολῶν τῶν συν-τροφίμων του· ἐκνευρισμένος ἔβγαινε —μὲ τὸν ὀγκώδη τόμο τῆς Γραφῆς ὑπὸ μάλης—ἀπό ΄να πορτάκι στὸν κῆπο, ὅπου κ’ ἔβγαζε τὸν πύρινο λόγο του στὶς ὄρνιθες, τὶς χῆνες καὶ τὶς νῆσσες..- δίχως νὰ δίνῃ σημασία στὸ θόρυβο ποὺ κάνανε!.. Αὐτὸ γινόταν κατὰ τὸν καθηγητὴ τῆς ψυχιατρικῆς: διότι τῷ ἐναπολείπετο ἀκόμη ἀμυδρά τις συνείδησις, ὅτι ἡ πρὸς τὰ  ὑ ψ η λ ὰ  καὶ  σ π ο υ δ α ῖ α  προσοχὴ εἶναι ὁ φυσικὸς  φ ό ρ ο ς  μόνης τῆς ἀνθρωπότητος…

Ὁ κακόμοιρος ὁ Βόλκενχάαρ ὅ,τι δέν εὕρισκε ἀπ’ τοὺς ὑπόλοιπους ἀσταθεῖς ψυχικά, τόψαχνε ἐναγωνίως στὰ οἰκόσιτα καὶ μάλιστα ἦταν ἰδιαζόντως συγκαταβατικὸς πρὸς τὰ πουλερικά – κατανοοῦσε τὴν κατάστασή τους καὶ δέν παραπονιόταν, σὰν ἐκεῖνα δέν ἐπεδείκνυαν τὴ δέουσα προσοχή.

Ἕνα φρενοκομεῖο, παρὰ τὶς ἀκραῖες ἐνίοτε συμπεριφορὲς τῶν ἀσθενῶν, δέν παύει νάναι μία κοινωνία ἐν σμικρύνσει· ὡς κλειστό σύστημα, ἔχει ἐνδιάφερον ἡ μελέτη της, καθὼς προσφέρει χρήσιμα παραδείγματα συμπεριφορᾶς. Ἂν ἀφήσουμε στὴν ἄκρη τὴ συνήθεια τοῦ ἱεροκήρυκα νὰ προστρέχῃ στὰ πτηνὰ γιὰ παρηγοριά, ἡ συνεχὴς διακοπὴ τῶν λόγων του, πού —ἀνεξαρτήτως ἀξίας— ἀποτελοῦσαν εὐγενῆ κατάθεση ψυχῆς (οἱ ψυχικὰ νοσοῦντες παρουσιάζουν μές στὴ στρεβλὴ πρόσληψη τῆς Πραγματικότητας τέτοιες στιγμές, γιατ’ εἶναι, ἴσως, τὸ τελευταῖο τους καταφύγιο), αὐτὴ ἡ διακοπή, λοιπόν,.. δυσκολεύομαι νὰ πιστέψω πὼς ὀφείλεται στήν «τρέλλα» τῶν ὑπολοίπων… Πολύ φοβᾶμαι πὼς ξεπηδάει ἀβίαστα ἀπ’ τὸν ἐγωισμό τους ποὺ ἐδῶ φανερώνεται ὡς βαθειά λαχτάρα νὰ τοὺς άφήσουνε στὴν ὅποια «τρέλλα» τους…

Ἂν τὸ φρενοκομεῖο ἤτανε σχολεῖο, ὁ Βόλκενχάαρ ἕνας δάσκαλος εἰλικρινὴς στὶς προθέσεις του, ἢ ἕνας μαθητὴς ἄξιος ἀπ' τὴν ἕδρα νὰ διαφωτίσῃ, κ’ οἱ ὑπόλοιποι μαθητὲς στὴν τάξη, μᾶλλον τὰ ἴδια θὰ συνέβαιναν ἐξαιρουμένης τῆς ἀνοίκιας καταληκτικῆς συμπεριφορᾶς. Ἂν στὴ θέση τοῦ φρενοκομείου ἔθετε κάποιος ἕνα σῶμα πολιτῶν κι ὁ Βόλκενχάαρ γινόταν ἡ βιβλικὴ φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ, ξανά δὲ θὰ τοῦ ἐπέτρεπαν νὰ ὁλοκληρώσῃ… Σὲ κάθε περίπτωση, θὰ λέγαν οἱ πολλοί:

Ποιός εἶσαι, κύριος, ποὺ μᾶς ζαλίζεις μὲ τὰ δικά σου;.. Ποῦθε ἔλαβες δικαίωμα νὰ μᾶς τυραννᾶς μ’ ἄλλα ἀπ’ ὅσα κατοικοῦν στὴν κεφαλή μας, καὶ θές κιόλας νὰ τὰ καταλάβουμε καὶ νὰ πράξουμε ἀναλόγως;!.

Ὁ τορὸς τοῦ καθενός, ἄκοπα συνεχίζεται. Μὰ ἡ προσεκτικὴ ἀνάγνωση τοῦ λόγου κάποιου ἄλλου, ἡ ἐμβάθυνση κ’ ἡ σφυρηλάτηση κριτικῆς στάσης ἀπαιτοῦν μετατόπιση καὶ πνευματικὴ ἐπαγρύπνηση· ἡ ἀλήθεια, ποὺ ὡς γνωστὸν ἀπὸ τρελλὸ κι ἀπὸ μικρὸ μαθαίνεται, ἀπαιτεῖ ἑτοιμότητα καὶ προσωπικὴ ταλαιπωρία. Ἐπειδὴ ὅλ’ αὐτὰ κοστίζουνε σὲ χρόνο, νεῦρα καί «τρύπια παντελόνια» λόγῳ μελέτης, δυστυχῶς, ἠ θουκυδίδεια ρήση βοᾷ μές στοὺς αἰῶνες (Ἱστορίαι Α΄ 20):

Ἀταλαίπωρος τοῖς πολλοῖς ἡ ζήτησις τῆς ἀληθείας

καὶ ἐπὶ τὰ ἕτοιμα μᾶλλον τρέπονται…

Ἄκης Πάνου:

Ὁ τρελλός

Ἄσ’ τὸν τρελλὸ στὴν τρέλλα του

καὶ μήν τὸν συνεφέρῃς –

τί κρύβει μέσα τὸ μυαλὸ

ἑνὸς τρελοῦ δὲν ξέρεις…

Μπορεῖ νὰ βρῇ στὴν τρέλλα του

αὐτά πουχει ποθήσει

καὶ ποὺ δὲν ἀξιώθηκε

νὰ δῇ καὶ ν’ ἀποκτήσῃ.

Ἅσ’ τὸν τρελλὸ στὴν τρέλλα του!

Ἄσ’ τονε στ' ὄνειρό του!

Τὸν κόσμο αὐτὸ  σ ι χ ά θ η κ ε

κ' ἔφτειαξε ἕνα δικό του!