[Μτφ ἀπό: Karl Julius Beloch, Griechische Geschichte, zweite neugestaltete Auflage, Verlag von Karl J. Trübner, Strassburg, 1912, τ. Ι: Die Zeit vor den Perserkriegen, Erste Abteilung, σελ. 6-7. Τὸ Α΄ μέρος, ἐδῶ· τὸ Β΄ , ἐδῶ· τὸ Γ΄, ἐδῶ.]

[]  Κάποιοι πόλεμοι εἶναι καθοριστικοί μὲ τὴν προϋπόθεση πὼς ἡ πραγματικὴ ἀξία τῶν ἀντιπαρατιθεμένων δυνάμεων εἶναι σχεδὸν ἴδια· κ’ ἡ στρατηγικὴ τέχνη καταλήγει, ἐντέλει, στὸ ἑξῆς: τὶς κρίσιμες στιγμὲς νάχῃς ὑπεροπλία…

Ἡ Ρώμη ὑπέταξε τὸ Σάμνιο, τὴν Καρχηδόνα καὶ τὴ Μακεδονία, γιατ’ ἦταν σὲ θέση ν’ ἀντιπαρατάξῃ ἰσχυρότερους στρατούς. Ὁ Ναπολέων δέ θὰ κατακτοῦσε τὴν Εὐρώπη, ἂν δέν κυβερνοῦσε τὸ πολυπλυθέστερο πολιτισμένο κράτος τοῦ καιροῦ του. Ὁλόκληρη ἡ πολεμικὴ ἱστορία, ἀπ’ τὸν Πύρρο καὶ τὸν Ἁννίβα ὥς τὸν Ἀμερικανικὸ Ἐμφύλιο, ἀποδεικνύει ὅτι κάθε σχεδιασμὸς κατὰ τὴ μάχη, δέ συγκρίνεται μὲ τὸ σχεδιασμὸ γιὰ τὸν ἀριθμὸ τῶν δυνάμεων ποὺ ὀφείλουν νὰ παραταχθοῦν. Ὁ ἑπταετὴς πόλεμος παρουσιάζεται ὡς ἐξαίρεση: Ἂν ὁ συνασπισμὸς τῶν ἀντιπάλων εἶχαν κρατηθῆ μαζί, ὁ Φρειδερῖκος θάχανε.

Ἡ ἰδιοφυΐα τῶν μεγάλων στρατηγῶν δέ φτουράει μπρὸς στὴν ἀξία κάμποσων χιλιάδων στρατιωτῶν. Εἶναι προφανές πὼς οἱ πόλεμοι μεταξὺ κρατῶν, ποὺ βρίσκονται στὸ ἴδιο ἐπίπεδο πολιτισμοῦ, μποροῦν νὰ ἐπιχειρηθοῦν, ἂν ἡ ἰσχὺς τῆς μιᾶς εἶναι κοντινὴ μὲ τῆς ἅλλης (τὸ ἀσθενέστερο κράτος ἐλπίζει γιὰ μιὰν ἔξωθεν βοήθεια).

Ὁ πόλεμος δέν εἶναι τίποτα παραπάνω ἀπὸ μιὰ πρόβα ἰσχύος ἀνάμεσα στὰ κράτη ποὺ συγκρούονται – καί τῶν ὑλικῶν διαθέσιμων, προφανῶς, ἀλλὰ καί τῶν ἠθικῶν. Τὸ ἀποτέλεσμα εἶναι ξεκάθαρο ἀπ’ τὴν ἀρχή – τόσο, μάλιστα, ὅσο ἐκεῖνο ἑνὸς πειράματος στὴ Φυσικὴ ἢ στὴ Χημεία δεδομένου ὅτι καὶ στὶς δυὸ περιπτώσεις δέν ὑφίστανται ἐξωτερικὲς διαταραχές· διαφοροποιοῦνται μόνο στὴν ἀδυνάμια πρόβλεψης τοῦ πολεμικοῦ ἀποτελέσματος, καθότι δέν ὑπάρχουν ἄλλες μέθοδοι, γιὰ νὰ μετρηθῇ ἐπακριβῶς ἡ δύναμη τῶν δυὸ κρατῶν, παρὰ ὁ ἴδιος ὁ πόλεμος…