Γιὰ ν’ ἀρθρωθῇ λόγος, προαπαιτεῖται γνώση τοῦ ζητήματος ποὺ θίγεται, ἀλλιῶς ἡ κάθε λέξη δέν ἀποκαλύπτει, μὰ συσκοτίζει, κι ὁ ὁμιλῶν ἢ γράφων παίρνει, πολλές φορές, κι ἄφταιγους στὸ λαιμό του διαδίδοντας πράγματα ἀνυπόστατα…

Πῶς κατακτᾶται αὐτὴ ἡ γνώση: πορεία ἰδιαίτερη ποὺ χαρακτηρίζει τὸν καθένα – πάντως δὲν εἶναι μήτε ἄκοπη, μήτε προφανής… Ἕνας μαθαίνει μέσῳ τοῦ βιώματος δημιουργῶντας ἢ παθαίνοντας, κι ἄλλος, ἔχοντας σοφία, δέ χρειάζεται τὸ πάθος γιὰ τὸ μάθος.

Δυστυχῶς, στὰ μυαλὰ τῶν ἀστόχαστων, ποὺ ἐκ προοιμίου ἀδυνατοῦν νὰ κατανοήσουν τὴ θέση τῆς ἐποπτείας καὶ θεωρίας, ἡ γνώση ταυτίζεται μὲ τὸ πάθημα: Πρέπει νὰ δοκιμάσῃς τὸ δηλητήριο, γιὰ νὰ καταλάβῃς τὴ λειτουργία του· νὰ κυλιστῇς στὴ δυστυχία, γιὰ νὰ ἐκτίμησῃς τὴν εὐτυχία· νὰ φτάσῃς στὸ θάνατο, γιὰ νὰ καταλάβῃς τή «μέρα δίχως αὔριο»…

Ἀκόμα χειρότερα, στὸ πλανεμένο τους μυαλό, ποὺ ὁ Κόσμος μοιάζει πάντα μιὰ σταλιά, κ’ ἡ ζωή τους Κολοσσὸς τῆς Ρόδου, τὸ βίωμα ταυτίζεται μὲ τὸ πάθημα. Ὅμως, μνήμη ζῷσα καὶ λειτουργοῦσα σ’ ἕναν ἄνθρωπο μπορεῖ νάναι ὅ,τι τοῦ ἐπιτρέπει ἡ εὐαισθησία του νὰ συγκρατήσῃ. Ἴσως, μάλιστα, ἐκεῖ κρίνεται ἡ εὐδαιμονία: Πόσα γεγονότα καὶ παραστάσεις δέν περάσανε, δίχως νὰ ἐντυπωθοῦν καὶ νὰ κριθοῦν, πράξεις καὶ σκέψεις ἄλλων, μὰ καὶ προσωπικῶν· δηλαδὴ ἡ εὐρύτητα καὶ τὸ βάθος τῆς συνείδησης.

Ἔτσι, λοιπόν, τὸ μόνο σχολεῖο, ποὺ καταλαβαίνουν εἶναι κεῖνο τῆς μικρῆς κι ἀναίσθητης ζωῆς τους διανθίσμενο, τὶς περσότερες φορές, μὲ συνθηματικὴ σκέψη πού, ἴσως, νὰ τοὺς βοήθησε στὶς ἐκθέσεις ἰδεῶν στὰ ἐφηβικὰ χρόνια. Στὴν πραγματικότητα, ποτέ δὲ μεγαλώσανε – ἕνα σύμπλεγμα μαζοχισμοῦ κι αὐτοτιμωρίας, συνάμα μὲ μία διαρκῆ ἀδυναμία συμφιλίωσης μ’ ὁ,τιδήποτε οὐσιαστικώτερο, τοὺς ὁρίζει καὶ τοὺς ὁδηγεῖ στὴν καταστροφή, ἡ ὁποία, δυστυχῶς, καμμία τραγικὴ μοίρα καὶ κανένα καλλιτεχνικὸ βάθος δὲν κρύβει.

Συνεχίζουν, βεβαίως, ἀδιάκοπα νὰ ἐπικαλοῦνται τὴν ὑποκειμενική τους ἄποψη, λές καὶ τίποτα θ’ ἀλλάξῃ στὸ στάβλο (στὸν Κόσμο) ἀπὸ κάτι ἀλογόμυγες (αὐτούς – καὶ  ὅ λ ο υ ς  μ α ς),  σὰν κάθωνται στὶς καβαλῖνες…