Σπᾶμε πλάκα μὲ τὶς 34 «πατρῖδες» τῆς Γερμανίας – μὰ νάχῃς ἄλλες τόσες μές στὴν Εὐρώπη εἶναι ἐξίσου γελοῖο. Ἡ Βόρεια Ἀμερικὴ τὰ καταφέρνει μὲ μ ί α ἤ –-γιὰ τὴν ὥρα— μὲ δ ύ ο.
Ἑρρῖκος Ἴψεν, ἀπὸ σημειώσεις τοῦ 1882-3.
Δυὸ παγκόσμιοι πόλεμοι περᾶσαν πάνω ἀπ’ τὰ κεφάλια μας, μισὸς αἰώνας ἀνασυγκρότησης λόγῳ ἀναγκαστικῆς εἰρήνης (εἶχαν ἀποδυναμωθῆ πλέον οἱ μεγάλοι «παῖκτες» τῶν προηγουμένων ἑκατονταετιῶν) καὶ τὸ ἀποτέλεσμα: Δὲ μάθαμε σχεδὸν τίποτα, παρὰ πῶς νὰ προστατεῦουμε τὶς καταθέσεις μας…
Κι ὅμως, οἱ καταβολὲς κ’ οἱ πνευματικὲς κατακτήσεις τούτης τῆς χιλιοβασανισμένης ἠπείρου δεῖχναν ἄλλα… Γι’ αὐτό, στὸ δεύτερο μισὸ τοῦ 20οῦ αἰώνα, ὁ πολυμαθέστατος Τζῶρτζ Στάινερ ἀνάλαβε νὰ ξεκαθαρίσῃ μιὰ ἀπ’ τὶς πολλὲς ρίζες τοῦ τραγικοῦ: Ἡ παιδεία δέν ὀδηγεῖ ἀναγκαστικὰ στόν «ἀνθρωπισμό» – ἀπανθρωπία κ’ ὑψηλὸ μορφωτικὸ ἐπίπεδο δέν ἀλληλοαποκλείονται.
Καὶ γραπώθηκαν κάποιοι «φωστῆρες» σὲ τούτη τὴ διαπίστωση ὡς πρόσχημα ἐκβαραβαρισμοῦ… Ἐφόσον ἡ παιδεία δέ μᾶς «κάνει ἀνθρώπους» ἀπὸ μόνη της, ἂς τὴν περιορίσουμε στὴ στοιχειώδη τεχνικὴ ἐκπαίδευση – στὸ ἐπίπεδο τοῦ καλοῦ ἐργάτη,.. τοῦ φρόνιμου ὑπαλλήλου… Σὲ κάποιες εὐρωπαϊκὲς χῶρες, αὐτὸ εἶναι πασιφανέστατο, π.χ. στὴν Ἑλλάδα· σ’ ἄλλες κρύβεται ἀκόμα λόγῳ τῆς κεκτημένης ταχύτητας προηγούμενων καί, ἐν πολλοῖς, λησμονημένων ἐποχῶν…
Τὸ εὐρωπαϊκὸ διευθυντήριο, ὅμως, προχώρησε ἀκόμα παραπέρα· ἔφτασε στὴν ἑξῆς «φαϊνή» σύλληψη: Τὶς πόσες πατρίδες θὰ τὶς κάνουμε μ ί α μὲ κίνηση φορσέ! – μ’ ἕνα κ ο ι ν ὸ νόμισμα θὰ ἐπιτύχουμε τὴν εὐρωπαϊκὴ ἑνότητα! Καί… γενηθήτω Εὐρώ! Δίχως κοινὲς ὑποδομές, χωρίς κοντινὲς νοοτροπίες καὶ μ’ ἐθνικὰ ἀλυτρωτικὰ πάθη ἑκατέρωθεν νὰ σιγοκαῖν ρημάζοντας κάθ’ ἐλπίδα γιὰ ὁμόνοια. Πραγματικά, τούτη ἡ ἀπόφαση ἔκανε μιὰν ἥπειρο νὰ βάλῃ τὸ κάρο μπρὸς ἀπ’ τ’ ἄλογο!
Κ’ ἔχουνε γραφτῆ πολλά γι’ αὐτὴ τή «στρατηγική» κίνηση καὶ θὰ γραφτοῦνε κι ἄλλα..- ἔχουν νὰ χυθοῦν β α ρ έ λ ι α μελάνης… Ὅμως, παρὰ τὶς μεγαλόσχημες ἐπιστημονικοφανεῖς ἀναλύσεις, τὰ κουκιὰ εἶναι μετρημένα: Ἠ παρούσα κατάσταση ἀποδομεῖ ἀκριβῶς τὶς συνθῆκες ἀναγκαστικῆς εἰρήνης στὴν Εὐρώπη. Καθὼς ἡ εἰρήνη δέν ἐπιτυγχάνεται μὲ παράτες, πορεῖες, πανό, συνθήματα στοὺς τοίχους κ’ εὔκολα λόγια στὰ μπαλκόνια. Ἡ εἰρήνη ο ἰ κ ο δ ο μ ε ῖ τ α ι —καλλιεργεῖται!— κι ἀνθίζει σὰ σπάνιο λουλούδι μές στὴν ἀπέραντη πολεμικὴ ἔρημο τῆς Ἱστορίας.
Τὰ ἐπόμενα χρόνια θὰ δείξουν πόσο ἐκτιμᾶμε αὐτὸν τὸν ἐξωτικὸν ἀνθὸ ἢ τὸν ποδοπατᾶμε, ἀφοῦ πρῶτα μυρίσουμε ἔνα-ἕνα ἡδονικὰ καὶ ράθυμα τὰ πέταλά του. Θὰ φανῇ, ἂν ἡ Εὐρώπη ξαναγυρίσῃ στὶς κακὲς συνήθειες τοῦ παρελθόντος ὅπου στρατοὶ πηγαινόρχονταν κ’ οἱ σκύλοι ἀλυχτοῦσαν στὰ γκρεμισμένα σπίτια ἔχοντας γλύψει πρῶτα τὸ χέρι τοῦ σκοτωμένου ἀφεντικοῦ τους.
